Ένα στα τέσσερα είδη ακρίδων της Ελλάδας είναι ενδημικά και απειλούνται με εξαφάνιση – ο πρώτος φωτογραφικός οδηγός αναγνώρισης μόλις κυκλοφόρησε!
Ένα ακόμη όνειρο γίνεται πραγματικότητα! Ο πρώτος φωτογραφικός οδηγός για τα είδη Ορθοπτέρων της Ελλάδας (ακρίδες) μόλις κυκλοφόρησε. Μια επική δουλειά από τον Luc Willemse και τους συνεργάτες του (439 σελ), ένας οδηγός –ορόσημο για την ενίσχυση της γνώσης και της έρευνας για αυτήν την τόσο σημαντική πολύχρωμη ομάδα των «ζουζουνιών» που χοροπηδούν κάτω από τα πόδια μας, χωρίς να τα γνωρίζουμε….
Και γιατί τις ακρίδες; Αυτή η άγνωστη ομάδα οργανισμών εμφανίστηκε στον Πλανήτη πριν από 300 εκατομμύρια χρόνια. Αποτελείται από είδη κυρίως φυτοφάγα και έχει κεντρικό ρόλο στη λειτουργία των οικοσυστημάτων και στην τροφική αλυσίδα. Πλήθος ερπετών και πουλιών, μεταξύ των οποίων σημαντικά είδη όπως το κιρκινέζι ή ο γκιώνης τρέφονται με ακρίδες. Αν εκλείψουν αυτές, θα χαθούν και οι θηρευτές τους. Έχουν ένα θαυμαστό κύκλο ζωής, ιδιαίτερες προσαρμογές για να «τραγουδούν», δηλαδή να εκπέμπουν τα καλέσματα αναπαραγωγής, ποικίλες στρατηγικές ζωής και ορισμένα είδη ιδιαίτερους χορούς αναπαραγωγής για να προσελκύσουν τα θηλυκά. Τα είδη με τις μακριές κεραίες που ζουν στους θάμνους (Ξιφοφόρα), τα συναντούμε ακόμη από την Άνοιξη, ενώ τα περισσότερα είδη με τις κοντές κεραίες που ζουν στα λιβάδια (Καϊλοφόρα) εμφανίζονται κατά κύριο λόγο τους καλοκαιρινούς μήνες. Πολύ λίγα είδη μπορούν να καταστρέψουν ενίοτε τις καλλιέργειες, ιδιαίτερα στις εντατικές αγροτικές εκτάσεις. Ζουν σε πολλά οικοσυστήματα, από τις αμμοθίνες και τους υγροτόπους, έως τα ξέφωτα των δασών, τα ορεινά λιβάδια και τις βραχοπλαγιές, ενώ ορισμένα είδη έχουν προσαρμοστεί να ζουν αποκλειστικά στις σπηλιές. Λόγω του βιολογικού τους κύκλου θεωρούνται πολύ καλοί δείκτες παρακολούθησης της υγείας των οικοσυστημάτων και των χρήσεων γης. Και γιατί ένας οδηγός για την Ελλάδα; Η χώρα μας είναι από τις πιο πλούσιες σε αριθμό ειδών, φιλοξενώντας 378 είδη (35% της Ευρώπης), με 140 είδη να απαντώνται μόνο στην Ελλάδα και πουθενά αλλού στον κόσμο (ενδημικά). Ένα μεγάλο ποσοστό 37% των ειδών της χώρας μας απειλείται με εξαφάνιση με βάση την παγκόσμια αξιολόγηση της IUCN, ενώ ένα στα τέσσερα είδη είναι και ενδημικό και απειλούμενο! Υπάρχουν ενδημικά είδη της Ελλάδας, τα οποία είναι γνωστά από μία ή δύο μόνο θέσεις όπου καταγράφηκαν δεκαετίες πριν, και δεν γνωρίζουμε τίποτε άλλο. Εάν δεν ενεργοποιηθούμε επιστημονικά, κινδυνεύουν να χαθούν από τη Γη. Ο οδηγός αυτός ακριβώς στοχεύει στην ενεργοποίηση επιστημόνων και μη σε αυτήν την κατεύθυνση.
Ο οδηγός περιλαμβάνει κλείδα αναγνώρισης των ακρίδων στη φύση, 1864 φωτογραφίες, εικόνες και χάρτες κατανομής, περιγραφή των ειδών, της βιολογίας, κατανομής και ενδιαιτημάτων τους. Θερμά συγχαρητήρια και ευχαριστίες στο Luc και στους συνεργάτες του για το δώρο που έκανε στην Ελλάδα! Τίτλος: Willemse, L., Kleukers R., Odé, B (2018). The grasshoppers of Greece. ISBN-13: 9789076261157. Διατίθεται από τον εκδότη https://www.eis-nederland.nl/publicaties/overige-uitgaven στην τιμή των 37,5€ + έξοδα αποστολής. Απευθύνεται σε όλους, όχι μόνο σε ειδικούς-εντομολόγους, αλλά και σε φοιτητές, σε φωτογράφους, σε ερασιτέχνες, σε καθηγητές και δασκάλους, σε φυσιοδίφες, σε ορειβάτες, σε όλους όσους αγαπούμε την Ελληνική φύση και ενδιαφερόμαστε για την ποικιλία της ζωής σε αυτή. Ένα βιβλίο που δεν πρέπει να λείπει από τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, ή από τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης επίσης. Συνοδεύεται από οπτικοακουστικό υλικό και από Ελληνική κλείδα για την αναγνώριση των ειδών ως ανοιχτά διαθέσιμο pdf (https://www.grasshoppersofeurope.com/greece).
Αυτός ο οδηγός είναι αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς πέντε ετών, από έναν εξαιρετικό επιστήμονα και υπέροχο άνθρωπο, γιο του γνωστού φιλέλληνα εντομολόγου Fer Willemse, ο οποίος και πριν 30 χρόνια εξέδωσε τον πρώτο άτλαντα και κλείδα αναγνώρισης για τα είδη ακριδών της χώρας μας με την Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία! Η οικογένεια Willemse αγαπούσε την Ελλάδα και περνούσε όλα τα καλοκαίρια της εδώ, όχι στις παραλίες και στα καφέ, αλλά στα βουνά, στα λιβάδια, τους υγροτόπους και τα φαράγγια του τόπου μας, καταγράφοντας ακρίδες! Ένα πάθος που κληρονόμησε και ο Luc από παιδί, σήμερα διευθυντής της εντομολογικής και γεωλογικής συλλογής στο Naturalis Biodiversity Center της Ολλανδίας, συνεχίζοντας κάθε καλοκαίρι την έρευνά του στα βουνά και να νησιά της Ελλάδας, όταν οι ακριδούλες είναι στην αποκορύφωση της δραστηριότητάς τους.
Τέλος, όποιος νέος επιστήμονας θα ήθελε να μοιραστεί τον ενθουσιασμό μας και να συνεργαστεί μαζί μας, στο πλαίσιο εκπόνησης διδακτορικής διατριβής, ας επικοινωνήσει μαζί μας (εφικτή δυνατότητα χρηματοδότησης). Η πρόκληση είναι μεγάλη, καθώς ελάχιστα γνωρίζουμε για την οικολογία τους: ποιο ενδιαίτημα επιλέγουν, γιατί, από τι επηρεάζονται οι πληθυσμοί τους, πώς θα επηρεαστούν από την κλιματική αλλαγή, ποιες περιοχές της Ελλάδας είναι πιο σημαντικές, τι πρέπει να κάνουμε για να διατηρήσουμε τους πληθυσμούς τους; Πολλές είναι οι ερευνητικές προκλήσεις και τα μυστήρια αυτής της ομάδας οργανισμών. Αξίζει να δουλέψουμε για αυτή!
Βασιλική Κατή
Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών & Τεχνολογιών
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
E-mail: vkati@uoi.gr