Στις 17 Απριλίου 2024 κατά τη διάρκεια της 9ης Διεθνούς Διάσκεψης για τους Ωκεανούς (Our Oceans OOC-9), η Ελλάδα δεσμεύτηκε μεταξύ άλλων (δεσμεύσεις 2Α και 13) για τα ακόλουθα:
1) την ίδρυση Θαλάσσιου Πάρκου στο Ιόνιο Πέλαγος (από βόρεια της Κεφαλλονιάς έως νότια των Aντικυθήρων), που θα είναι από τα μεγαλύτερα στη Μεσόγειο. Θα έχει συνολική έκταση άνω των 14.000 km2 και θα καλύπτει πάνω από το 11% των ελληνικών χωρικών υδάτων, έχοντας ως πυρήνα του το Ιόνιο τμήμα της Ελληνικής Τάφρου. Το πάρκο ιδρύεται γιατί η περιοχή είναι εξαιρετικά σημαντική για θαλάσσια θηλαστικά όπως ο φυσητήρας (Physeter macrocephalus), ο ζιφιός (Ziphius cavirostris) και το ζωνοδέλφινο (Stenella coeruleoalba).
2) Τη «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗΣ ΓΙΑ ΔΙΕΡΧΟΜΕΝΑ ΠΛΟΙΑ, ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΕΓΚΑΙΡΑ ΜΕΓΑΛΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ, ώστε τα πλοία που βρίσκονται στα ελληνικά χωρικά ύδατα να επιβραδύνουν την κίνησή τους και να αποφεύγουν τη σύγκρουση με φυσητήρες στην περιοχή μεταξύ Κυθήρων, ακρωτηρίου Ταίναρο και ακρωτηρίου Μαλέας». Η δέσμευση αυτή αφορά στην κατασκευή, εγκατάσταση και λειτουργία του πρωτοποριακού συστήματος SAvE Whales (System for the Avoidance of collisions with Endangered sperm Whales - Σύστημα για την αποφυγή συγκρούσεων πλοίων με τους απειλούμενους φυσητήρες). Το σύστημα αυτό του οποίου είχαμε την αρχική ιδέα πριν από δυόμιση δεκαετίες και καταφέραμε να το υλοποιήσουμε και λειτουργήσουμε πιλοτικά μαζί με το Ινστιτούτο Υπολογιστικών Μαθηματικών του ΙΤΕ τα έτη 2019-2021, περιγράφεται στο ακόλουθο σύντομο εκπαιδευτικό βίντεο:
https://www.youtube.com/watch?v=r_qBbs2dabw
Το επίσημο έγγραφο των δεσμεύσεων της Ελλάδας βρίσκεται στη διεύθυνση: https://www.ourocean2024.gov.gr/wp-content/uploads/2024/04/A5_OOC-9_PROPOSED-COMMITMENTS_12.4.pdf
Η δέσμευση για όλα τα παραπάνω είναι θετική και πολλά υποσχόμενη. Δείχνει ότι η διοργάνωση της Διεθνούς Διάσκεψης για τους Ωκεανούς είναι ένας ισχυρός μοχλός πίεσης στις αρχές της διοργανώτριας χώρας, να αποδεχθούν και να δεσμευτούν για τη λήψη μέτρων προστασίας της θαλάσσιας ζωής. Ωστόσο, οι φυσητήρες της Ελληνικής Τάφρου δεν θα νιώσουν τη διαφορά στη ζωή τους παρά μόνο όταν εκπληρωθούν οι δεσμεύσεις και εφαρμοστούν τα μέτρα προστασίας. Επιπλέον, η Δ και Ν Κρήτη, που αποτελεί επίσης μέρος του κρίσιμου ενδιαιτήματος των φυσητήρων, δεν θα αποτελεί τμήμα της προστατευόμενης περιοχής. Αντίθετα, συνεχίζονται ακόμη οι σεισμικές έρευνες με σχέδια να ξεκινήσουν γεωτρήσεις το συντομότερο δυνατό. Ελπίζουμε ότι ούτε και αυτά τα καταστροφικά σχέδια δεν θα υλοποιηθούν και τουλάχιστον κάποια μέτρα προστασίας (τουλάχιστον για αποφυγή συγκρούσεων) θα εφαρμοστούν και εκεί.
Παρότι είμαστε επιτέλους πιο αισιόδοξοι από ποτέ άλλοτε, θα συνεχίσουμε τις προσπάθειές μας, ελπίζοντας ότι με την υποστήριξη όλων των πολιτών που αγωνίζονται για την προστασία των κητωδών, θα καταφέρουμε τελικά να κάνουμε τους φυσητήρες και τα άλλα κητώδη να νιώσουν τη διαφορά και κυρίως να νιώσουν και να είναι ασφαλή στο σπίτι τους.
Ιστορικό
Ο πληθυσμός των φυσητήρων στην Ελληνική Τάφρο ανακαλύφθηκε το 1998 από το Ινστιτούτο Κητωδών Ερευνών Πέλαγος και συνεχίζει να παρακολουθείται επιστημονικά από τότε. Η τάση του πληθυσμού έχει φθίνουσα πορεία, με τον πληθυσμό σήμερα να εκτιμάται στα 150 - 200 άτομα (75% του πληθυσμού που πρωτο-συναντήσαμε). Οι συγκρούσεις με πλοία έχουν αναγνωριστεί ως η κύρια απειλή για τον πληθυσμό, ενώ επίσης οι σεισμικές έρευνες, η ηχορρύπανση και η κατάποση πλαστικών τούς απειλούν στο κρίσιμο ενδαίτημά τους.
Ο πληθυσμός των ζιφιών στην Ελληνική Τάφρο έγινε παγκοσμίως γνωστός το 1998, μετά τον 2ο μαζικό εκβρασμό του είδους στην περιοχή (περισσότερα από 20 άτομα), που οφειλόταν σε χρήση στρατιωτικών σόναρ από το ΝΑΤΟ.
Για όλους τους παραπάνω λόγους το 2007, στην τρίτη συνάντηση της Συμφωνίας ACCOBAMS, συμπεριλήφθηκε η Ελληνική Τάφρος στον χάρτη των προτεινόμενων Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών για Κητώδη και ζητήθηκε από τις ελληνικές αρχές να κάνουν τα απαραίτητα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.
Το 2017, η Ελληνική Τάφρος ήταν η πρώτη περιοχή που ορίστηκε ως IMMA (Σημαντική Περιοχή για τα Θαλάσσια Θηλαστικά σε παγκόσμιο επίεπεδο) από την Task Force της IUCN για τις προστατευόμενες περιοχές για τα θαλάσσια θηλαστικά
(Απόσπασμα από την ενημέρωση που λάβαμε από τους συναδέλφους Αλέξανδρο Φραντζή και Βούλα Αλεξιάδου του Ινστιτούτου Κητωδών Ερευνών Πέλαγος).